Pałac Topkapı i Wspaniałe Stulecie : gdzie mieszkał sułtan Sulejman i jak wyglądał jego harem?

Zdobione błękitnymi płytkami z İzniku przestrzenie haremu, marmurowe korytarze przepełnione wilgotnymi oparami z hammamów, a wreszcie opływające w bogactwo komnaty, których ściany były świadkami najważniejszych scen walki o władzę oraz o względy sułtańskiego serca – tak w skrócie opisać można wnętrza pałacu Topkapı w Stambule. Za sprawą fantastycznej lokalizacji – nad zatoką Złoty Róg, Bosforem oraz morzem Marmara – pałac ten przez wieki stanowił najważniejsze miejsce w dziejach panowania osmańskiej dynastii. Dziś to jedna z obowiązkowych atrakcji turystycznych, na nowo rozsławionej za sprawą bijącego rekordy popularności serialu Wspaniałe Stulecie.


 W pałacu Sulejmana

Pałac Topkapı (tur. Topkapı Sarayı) pełnił funkcję rezydencji sułtanów przez ponad 380 lat, począwszy od 1453 roku. Jego budowę zainicjowano za panowania sułtana Mehmeda II Zdobywcy w 1453 roku, zaraz po zdobyciu Konstantynopola, a zakończono 12 lat później. Ostatnim używającym pałacu sułtanem był Mahmud II, a najsłynniejszym rezydującym tu osmańskim władcą sułtan Sulejman Wspaniały. Mimo kilku pożarów, jakie nawiedziły pałac, jego wnętrze nie uległo zbyt wielu modyfikacjom od czasu, gdy zamieszkiwali je potomkowie osmańskiej dynastii. Oprócz pełnienia funkcji prywatnej rezydencji sułtana i jego rodziny, Topkapı był również ważnym ośrodkiem politycznym, gdyż to w jego wnętrzach swoją siedzibę miał dywan – główny organ osmańskiej władzy. Najbardziej barwną a jednocześnie wzbudzającą najwięcej kontrowersji, przestrzenią pałacu był jednak harem, zorganizowany wokół trzech dziedzińców. Głównym celem zamieszkujących go kobiet było bez wątpienia urodzenie sułtańskiego syna oraz otrzymanie dzięki temu przydomku haseki sultan.



Czym był i jak wyglądał sułtański harem?

 Dosłowne znaczenie słowa „harem” w języku arabskim oznacza „święte miejsce, do którego nie każdy może wejść”. W społecznościach muzułmańskich koncepcja haremu zrodziła się jednak jako określenie intymnej przestrzeni życia rodzinnego. W tradycji osmańskiej słowo „harem” było używane w dwóch kontekstach. Po pierwsze, jako harem sułtana, czyli określenie członków jego rodziny, a po drugie jako nazwa miejsca, które zamieszkiwała sułtańska familia. Oprócz rodziny, tworzącej trzon osmańskiej dynastii, pałacowy harem był zamieszkiwany także przez sułtańskich urzędników oraz służbę.Jak przyznają badacze, rozwój haremu pałacu Topkapı przypadł na okres osiedlenia się tutaj faworyty sułtana Sulejmana, rozsławionej przez serial „Wspaniałe Stulecie” sułtanki Hürrem. Roksolana, pod pretekstem zniszczeń po pożarze w dawnym pałacu, nakłoniła sułtana do budowy nowego haremu, dzięki czemu mogła zbliżyć się do osmańskiego ośrodka władzy. Harem stanowił przestrzeń codziennego użytku dla sułtana, Królowej Matki (noszącej przydomek Valide), a także sułtańskiego rodzeństwa, konkubin oraz eunuchów z Egiptu (całkowicie pozbawionych męskości), którzy strzegli porządku w pałacu. Przestrzeń tutejszych komnat ulegała licznym przekształceniom na przestrzeni wieków, na co wskazuje wiele zróżnicowanych stylów architektonicznych, wywodzących się z różnych okresów. Można pokusić się o stwierdzenie, że każdy urzędujący tu sułtan dodał wnętrzom coś od siebie, pozostawiając po sobie pamiątkę na wieki. Dziś harem pałacu Topkapı składa się z około 300 pokoi, 9 łaźni, 2 meczetów, szpitala, pralni oraz licznych pomieszczeń innego rodzaju.

 Uwaga! Pałacowy harem jest czynny w godzinach 9.00 – 16.00 (latem godzinę dłużej), a zwiedzanie go wymaga zakupienia dodatkowego biletu (15 TL). Bilety są sprzedawane w kasie przy wejściu i należy je zakupić przed rozpoczęciem zwiedzania pałacu. Zwiedzającym udostępniona jest tylko niewielka część przestrzeni haremu, zawierająca około 30 komnat



Kim w rzeczywistości była Hürrem?

Sułtanka Hürrem to bez wątpienia jedna z najbardziej znanych i kontrowersyjnych osmańskich postaci historycznych. Zwykle przedstawiana jest jako kobieta niezwykle ambitna, żądna władzy i umiejętnie manipulująca samym Sulejmanem. Czy tak było w rzeczywistości? Jak dowodzą fakty historyczne, Roksolana (zdaniem wielu jej prawdziwe nazwisko brzmiało Aleksandra Lisowska) urodziła się na terenach dzisiejszej zachodniej Ukrainy, pozostających wówczas pod panowaniem Królestwa Polskiego. Lisowska, której ojciec prawdopodobnie był prawosławnym popem, została wzięta do niewoli w trakcie najazdu Tatarów w wieku 12 lat oraz wysłana do pałacu Topkapı. W sułtańskich wnętrzach Aleksandra zmuszona była przyswoić etykietę pałacu.
Imię Hürrem Lisowska miała otrzymać od samego Sulejmana, który zachwycił się jej dobrodusznością oraz często uśmiechniętą twarzą. Sądząc po nielicznych portretach sułtanki, jakie zachowały się z tamtego okresu, jej rzeczywista uroda dalece odbiegała od kanonu urody promowanego przez serial „Wspaniałe Stulecie”. Ponad piękno zewnętrzne, sułtankę wyróżniać miała jej inteligencja oraz pogoda ducha. Zdaniem historyków, to właśnie jej wsparciu i mądrości, Sulejman zawdzięczał wiele sukcesów.
Historia miłości Sulejmana i Aleksandry rozpoczęła się w momencie, w którym młody sułtan wstąpił na tron. Ich pierwszy syn, Şehzade Mehmet, urodził się rok później, a w kolejnych latach na świat przyszli także Selim, Bayezid, Cihangir oraz Mihrimah – ich jedyna córka. Zdaniem historyków, ulubionym dzieckiem Sulejmana był Mehmet, który zmarł w bardzo młodym wieku w wyniku zarazy.
Zgodnie z tradycją, konkubina która urodziła sułtanowi syna, otrzymywała tytuł „haseki” (matka księcia), stąd przyszła sułtanka przez długi czas nazywana była Hürrem Haseki. Zgodnie z chętnie powtarzaną plotką, kobieta nie chciała zgodzić się na poślubienie Sulejmana, nim ten nie wyzwolił jej przed ceremonią ślubną. Dzięki temu kobieta nie była zmuszona do wyjazdu z pałacu wraz ze swoim synem, jak zwykle odbywało się to w przypadku poprzednich matek książąt.
Roksolana zmarła 15 kwietnia 1558 i została pochowana w Stambule, w pobliżu meczetu Sulejmana.



Informacje praktyczne:

Na zwiedzanie kompleksu pałacowego warto przeznaczyć cały dzień. Wszystkie bilety należy zakupić przed rozpoczęciem zwiedzania – kasa biletowa znajduje się na drugim dziedzińcu. Bilety można zakupić także drogą online, za pośrednictwem strony www.muze.gov.tr.
Muzeum Pałacu Topkapı jest czynne każdego dnia z wyjątkiem wtorków.
Godziny otwarcia:
- sezon zimowy (26 października – 15 kwietnia) : 9:00 – 16:45 / kasy biletowe czynne do 16:00
- sezon letni (15 kwietnia – 26 października) : 9:00 – 18:45 / kasy biletowe czynne do 18:00
Plan pałacu Topkapı można pobrać i wydrukować, klikając tutaj.
Bilet wstępu do głównego wejścia pałacu kosztuje 30 TL. Aby zwiedzić harem, należy zakupić osobny bilet (15 TL).